Sững sờ trước vẻ đẹp của những bảo vật Chăm

Sững sờ trước vẻ đẹp của những bảo vật Chăm

Written By Admin on 23/07/2011 | 08:56
0 0Email0ShareNewDáng vẻ quyến rũ, đường nét tinh xảo của các bảo vật vô giá là sự minh chứng cho bàn tay và khối óc tuyệt với của các nghệ nhân trong thời kỳ vàng son của vương quốc Champa.

Mới đây, UBND TP Đà Nẵng đã đề xuất Chính phủ công nhận ba hiện vật của khu vực là bảo vật quốc gia do những hiện vật này chứa đựng nhiều giá trị to lớn và độc đáo. Ba hiện vật quý này gồm Đài thờ Mỹ Sơn E1, Đài thờ Trà Kiệu và Tượng Bồ Tát Tara.

Theo đó, đài thờ Mỹ Sơn E1 là cổ vật văn hóa Chăm có niên đại vào khoảng thế kỷ thứ 12-13 và là hiện vật gốc độc bản duy nhất còn tương tối nguyên vẹn, tiêu biểu cho loại hình đài thờ tại Khu di tích Champa ở Mỹ Sơn, có giá trị nghiên cứu khoa học về văn hóa, tín ngưỡng, điêu khắc và kiến trúc của nền văn hóa Champa.

Đài thờ Trà Kiệu có niên đại vào khoảng thế kỷ thứ 12-13 và cũng là hiện vật gốc độc bản, tiêu biểu cho sự tồn tại của một khu kinh thành và thờ tự của Champa cách đây hơn 1.000 năm ở Trà Kiệu (Quảng Nam). Điểm nổi bật của hiện vật đài thờ này là sự nguyên vẹn bốn mặt của đài thờ cùng những chạm khắc thể hiện hoàn chỉnh một chủ đề trong thần thoại trong cuộc sống tâm linh, tín ngưỡng và phong cách nghệ thuật Champa.

Hiện vật còn lại là tượng Bồ Tát Tara có niên đại vào thế kỷ thứ 9 Champa được tìm thấy tại Đồng Dương (Quảng Nam). Hiện vật gốc độc bản này đại diện cho di tích nền móng Phật viện lớn nhất của Vương quốc Champa.

Cả ba hiện vật trên đều đang được bảo quản và trưng bày tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm, thành phố Đà Nẵng.

Dưới đây là một số hình ảnh của Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng về các hiện vật vô giá đang có mặt tại đây:



Đài thờ Trà Kiệu được làm từ đá sa thạch, có kết cấu hiện tại gồm hai phần. Phần bên trên gồm hai thớt tròn, được trang trí với những cánh hoa sen cách điệu trên và dưới đối xứng nhau. Thớt phía trên thể hiện linh vật Yoni, với rãnh và vòi dẫn nước, ôm lấy một linh vật Linga. Phần bên dưới là một đế thờ hình vuông gồm bốn mặt với vô số hình người được chạm khắc tinh xảo.


Với những hình tượng nhân vật đuợc điêu khắc chạm trổ rất trau chuốt, đều đặn, đặc biệt là hình ảnh mười một vũ nữ Apsara nhảy múa vô cùng mềm mại, uyển chuyển, gợi cảm đến những kiểu trang phục, trang sức, kiểu tóc được thể hiện rất tỉ mỉ, tác phẩm hoàn toàn xứng đáng là một trong những kiệt tác nghệ thuật điêu khắc Chăm.


Hình ảnh toàn cảnh mặt trước của đài thờ Mỹ Sơn E 1. Chính giữa đài thờ là một bậc cấp được chạm khắc tinh vi.


Thành của bậc cấp là bức chạm tả cảnh ba người trong điệu múa khăn. Hai bên là hai vũ công, chân trái khép lại, chân phải xoãi bật ra, hai tay cong lên nâng dãi lụa. Tất cả toát lên một vẻ say sưa, thành kính trong nghi lễ dâng cúng thần linh.


Bên hông phải của bậc cấp đài thờ là cảnh một đạo sĩ ngồi trầm ngâm trước một quyển kinh, bên trái đạo sĩ là một chú két ló đầu ra từ một lùm cây, bên phải là một chú sóc duỗi cái đuôi xù chạy xuống từ một thân cây to có tán lá toả ngang đầu đạo sĩ.


Hai bên bậc cấp là hai phiến đá chạm khắc hai vòm cuốn, mô phỏng theo hình dáng các vòm cuốn trên các cửa tháp. Dưới hai vòm cuốn là hình ảnh hai nhạc công, một người đang chơi đàn và một người thổi sáo.


Tượng Bồ tát Tara - một trong số nhiều hiện thân của Bồ tát Quán Thế Âm (Avalokitesvara) được làm bằng đồng, có chiều cao 114 cm với các đường nét chạm khắc tinh tế. Hiện vật này gắn liền với sự kiện vua Chămpa Indravarman II đã cho xây dựng ở đây một Phật viện và một đền thờ để thờ Bồ Tát Laksmindra Lokesvara vào năm 875.


Đây là bức chạm khắc trang trên vòm cửa của tháp Mỹ Sơn E1, thể hiện một chủ đề quen thuộc trong thần thoại Ấn Độ là cảnh thần Vishnu sinh ra thần Brahma từ cuống rốn của mình. Đường nét mềm mại, đơn giản nhưng sống động của các tác phẩm điêu khắc trên đài thờ Mỹ Sơn E1 và bức mi cửa này đã được xem là tiêu biểu cho một phong cách nghệ thuật sớm của điêu khắc Chămpa, xuất hiện trong khoảng thế kỷ 8 - 9.


Pho tượng thần Ganesa được tìm thấy tại tháp E 5 ở Mỹ Sơn. Với thân hình tròn trĩnh, mập mạp, tượng thần Ganesa đứng trông rất vững chãi, bệ vệ và thân thiện với mọi người. Theo các nhà nghiên cứu, cho đến nay chỉ mới tìm thấy 2 tượng Ganesa ở dạng đứng, một tại miền nam Ấn Độ và một tại Mỹ Sơn.


Tượng thần Deva kích thước lớn (cao 1m 62) trong tư thế ngồi trên ghế, hai tay để trên đầu gối, chân buông thẳng xuống nền được tìm thấy ở làng Đồng Dương.


Cách pho tượng thần Deva không xa, các nhà khảo cổ tìm tìm thấy 4 pho tượng hộ pháp cao gần 2 mét. Phía trên là hình ảnh của một trong những pho tượng đó.


Tượng thủy quái Makara có niên đại từ thế kỉ 12, được khai quật tại Thám Mẫm – Bình Định. Tác phẩm là một tượng tròn, ở tư thế nằm, được cách điệu với sự pha trộn nhiều chi tiết của nhiều con vật khác nhau, hai chân trước cùng đầu vươn cao, lòng bàn chân mở ra phía trước tạo nên tư thế vừa ngộ nghĩnh vừa hung dữ.


Cùng niên đại và địa điểm với tượng thủy quái Makara là một pho tượng rồng, cũng được thể hiện ở dạng tượng tròn với dáng vẻ rất ngộ nghĩnh. Các chi tiết tinh xảo trên mình, đầu và đuôi rồng là sự kết hợp của nhiều con vật khác nhau. Toàn bộ tác phẩm thể hiện sự khéo léo, óc sáng tạo và tính hài hước của các nghệ sĩ Chăm.



Một đài thờ có niên đại từ thế kỷ 12, được thể hiện dưới dạng một thớt tròn, xung quanh được trang trí với 23 bầu vú phụ nữ đầy đặn, căng tròn. Phía trên và dưới của đài thờ là các đường xoắn chập hai đầu dây rất tỉ mỉ, theo phương thẳng đứng. Đây là một kiệt tác của điêu khắc Chăm, thể hiện ảnh hưởng của tín ngưỡng phồn thực và xã hội mẫu hệ.


Tượng chim thần Garuda, có niên đại từ thế kỷ 13, được tìm thấy ở Bình Định có mình người, mỏ và cánh của chim nhưng đầu và chân lại giống sư tử. Chim đứng xòe cánh, tay phải cầm một con rắn hai đầu, miệng ngậm đuôi rắn, chân phải đạp lên một đầu rắn khác. Trong thần thoại Ấn giáo, Garuda có mối thù sâu sắc với loài rằn.


Phù điêu thần Vishnu (vị thần bảo tồn, canh giữ không trung theo Ấn độ) có niên đại từ thế kỷ 11 – 12, được tìm thấy ở Trà Kiệu. Đề tài về vị thần này xuất hiện không nhiều trong điêu khắc Champa vì thế tác phẩm này rất quí hiếm và có giá trị trong việc tìm hiểu nghệ thuật điêu khắc và tôn giáo của Champa.


Bên trái của bậc thềm lên xuống cửa tháp, chạm trổ tinh xảo cảnh cưỡi ngựa chơi cầu. Hai người chơi cưỡi trên lưng hai con ngựa , tay cầm gậy. Đồ trang sức và trang phục của người chơi lặp lại phong cách nghệ thuật Chăm truyền thống. Mũ trùm đầu và búi tóc có lọn phía sau giống những nhân vật được thể hiện trên bệ thờ Trà Kiệu.


Đài thờ gồm ba mặt liên hoàn thể hiện những con voi và sư tử xen kẽ nhau, trong những tư thế đứng ngồi hoàn toàn khác nhau, nhìn thẳng về phía trước. Tuy chỉ còn lại một nửa nhưng đây là tác phẩm rất sinh động, đặc sắc của nghệ thuật điêu khắc Chăm.


Trụ cửa cao, được chạm trổ khá tinh xảo, được chia làm hai phần nằm đối xứng nhau, phân cách bởi 3 đường gờ ở giữa. Trụ cửa kí hiệu [26.6] này cùng với nhiều cột và trụ khác được tìm thấy tại Quảng Trị đánh dấu một thời kì phát triển rực rỡ của Champa tại đây.


Tác phẩm miêu tả thần Skanda đứng trên lưng một con công. Các chi tiết trên thân hình và đuôi con công được chạm trỗ tinh tế, hoàn mỹ theo bút pháp tả thực. Rất tiếc đầu con công đã bị gãy mất, nhưng toàn bộ thân hình và dáng đứng của con công vẫn toát lên vẻ trang trọng vững chãi, tôn vinh vẻ đẹp của thần Skanda, một vị thần tượng trung cho sự trẻ trung và nhiều tài năng trong thần thoại Ấn Độ.


Đây là các vị thần được tìm thấy ở nhóm tháp B, ở khu vực các tháp B7 đến B13 , được coi là các tháp phụ nằm xung quanh tháp thờ chính, là tháp B1. Các vị thần thờ ở các tháp phụ là các vị thần có vai trò trấn giữ các phương hướng (dikpalaka). Đó là thần Sấm sét Indra, cưỡi con voi, trông nom hướng đông; thần Lửa Agni, cưỡi con tê giác, trông coi hướng đông - nam; thần Chết Yama, cưỡi con trâu, trông coi hướng nam; thần Gió Vayu, cưỡi con ngựa, coi hướng tây bắc; thần Isana (một tên khác của thần Siva), cưỡi con bò đực, coi hướng đông bắc; thần Brahma, cưỡi con ngỗng và thần Tài Lộc Kubera, không có vật cưỡi, trông coi hướng bắc


Các vị thần này được tạc ở dạng ngồi, trên một cái bệ vuông, phía trước bệ có chạm con vật cưỡi của thần.


Gajasimha, hay còn gọi là voi-sư tử, là con vật thần thoại Ấn Độ. Thông thường, đầu voi tượng trưng cho sự thông thái của các thần và mình sư tử thể hiện uy quyền của các vua. Tác phẩm thể hiện Gajasimha kích thước to lớn, trong tư thế đứng, cổ đeo lục lạc, vòi vươn lên cao vừa trang nghiêm vừa ngộ nghĩnh.


Phiến đá gác ngang phía trên cửa đi để xây tiếp lên phần vòm cửa (được gọi là mi cửa, dầm cửa hay lanh-tô), được tìm thấy tại tháp Mỹ Sơn E 4. Phiến đá được chạm khắc cảnh múa hát trong triều đình. Nhà vua trên một chiếc ngai ở giữa bức chạm, tay phải cầm một thanh kiếm dài, tay trái giơ cao như đang ra lệnh. Hai bên là hai người hầu cầm lọng; cạnh hai người hầu bên phải là một người đứng cầm phất trần và bên trái là một người ngồi gập hai chân lại, tay dâng một vật có miệng cong, rộng có đế cao, được phỏng đoán là một chiếc cơi đựng trầu. Tiếp thep hai bên là hai nhóm nhạc công gồm năm người, đánh trống ginăng, xập xoã và thổi kèn sarinai, những nhạc cụ này vẫn còn phổ biến trong dàn nhạc của người Chăm hiện nay.


Brahma là thần sáng tạo, một trong ba vị thần quan trọng nhất của Ấn Độ giáo. Đôi khi Brahma còn được xem là thần của sự thông thái. Nghệ thuật truyền thống thể hiện Brahma ở dạng phù điêu với bốn đầu, bốn tay cầm bốn vật tượng trưng. Mỗi cái đầu của thần được xem như tượng trưng cho một pho kinh Veda. Vật cưỡi của thần là chú ngỗng Hamsa.


Đài thờ vũ nữ Apsara. Hai mặt của đài thờ thể hiện vũ nữ Apsara trong tư thế múa tribhanga với thân mình uốn cong mềm mại, uyển chuyển cùng nhạc công với vẻ mặt tươi tắn chơi đàn Vina- một loại nhạc cụ truyền thống xuất xứ từ Ấn Độ. Các Apsara mặc một loại váy bằng voan mỏng, bó sát người , có thể nhận biết được thông qua chiếc nơ lớn được thắt lại ở cạnh hông sau lưng. Cổ, tay, vòng eo và bên ngoài chiếc sampot là những chuỗi hạt ngọc. Phía sau nhạc công và vũ nữ là những cánh hoa sen được cách điệu tạo thành những đường kỷ hà sắc nét làm tôn thêm vẻ quyến rũ của các vũ nữ. Đài thờ còn lại hiện nay chỉ là 1/16 của đài thờ xưa kia. Apsara được xem là những vũ nữ thiên tiên. Họ được sinh ra từ đại dương khi các thần khuấy biển sữa.